در سده اول هجری الگوی مسجد مدینه گزینه تبعیت معماران قرار تشریفات مشهد می گرفت. این گزینه صرفا دربرگیرنده مناطقی بود که داعیه می شود معماری نداشته اند نبود، بلکه معماران کشورهای تازه مسلمان گردیده نیز که تاریخ و تجربیاتی در ایجاد کرد سازه داشتند از آن تاسی کردند.
با ورود مسلمانان به کشورایران و وارد شدن همگی ارزشهای راستین الهی بهاین میهن، تاروپود جامعه طبقاتی ساسانی یکباره بهم جاری شد و برنامه ای نو برای معاش و حیات آدمیان پی ریزی شد. جامعه پراکنده اهل ایران که بهره منطقی اختلافات ادیان جاهلی بوده است با پیام جدیدی که ارتش اسلام از مرزو بوم پیامبر خداوند(ص) برای آنها به ارمغان آورد به ندای فطرت خداپرستانه انسانی خود گوش فرا میدهد و بعداز فرصت پاره ای جامعه اهل ایران به دین نو روی میآورد.
احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و آدینه مسلمانها را واداشت تا به ساختن اولی مساجد در کشورایران اسلامی مبادرت نمایند. جمعاًَ سیر دگرگونی مساجد در ایران از این تاریخ سه روش ذیل را طی می نماید:
الف- ساخت مساجد با مدل و متد و طریق مساجد اولیه مسلمان ها در کشور ایالات متحده عربی.
ب- تبدیل و تغییر اماکن مذهبی جاهلی و نوسازی آنان (در شکل قابلیت و امکان به طور معماری مساجد اسلامی)
ج- شروع جنبش مستقلانه معماری اسلامی.
مساجد در کشور ایران
دراین نکته شکی وجود ندارد که ایرانیان در تمامی اثر ها هنر و معماری پیش از اسلام خود، نوعی هنر و معماری متکی بر تجربه فنی بسیار تبارک و جداگانه از هنر و معماری شیوه های بیگانه را دارا بوده اند و به وسیله آن ها انواع بها های فضایی را در طول خویش صورت داده اند. ولی با تمامی این احوال معماران اهل ایران و مسلمان از فرصت ورود اسلام به ایران در ایجاد کرد فضاهای معمارانه با سیاق اهل ایران و با مقصود الهی، در گیر وقفه گردیده اند.
در سده اول هجری الگوی مسجد مدینه گزینه تبعیت معماران قرار تشریفات مشهد می گرفت. این گزینه صرفا دربرگیرنده مناطقی بود که داعیه می شود معماری نداشته اند نبود، بلکه معماران کشورهای تازه مسلمان گردیده نیز که تاریخ و تجربیاتی در ایجاد کرد سازه داشتند از آن تاسی کردند.
با ورود مسلمانان به کشورایران و وارد شدن همگی ارزشهای راستین الهی بهاین میهن، تاروپود جامعه طبقاتی ساسانی یکباره بهم جاری شد و برنامه ای نو برای معاش و حیات آدمیان پی ریزی شد. جامعه پراکنده اهل ایران که بهره منطقی اختلافات ادیان جاهلی بوده است با پیام جدیدی که ارتش اسلام از مرزو بوم پیامبر خداوند(ص) برای آنها به ارمغان آورد به ندای فطرت خداپرستانه انسانی خود گوش فرا میدهد و بعداز فرصت پاره ای جامعه اهل ایران به دین نو روی میآورد.
احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و آدینه مسلمانها را واداشت تا به ساختن اولی مساجد در کشورایران اسلامی مبادرت نمایند. جمعاًَ سیر دگرگونی مساجد در ایران از این تاریخ سه روش ذیل را طی می نماید:
الف- ساخت مساجد با مدل و متد و طریق مساجد اولیه مسلمان ها در کشور ایالات متحده عربی.
ب- تبدیل و تغییر اماکن مذهبی جاهلی و نوسازی آنان (در شکل قابلیت و امکان به طور معماری مساجد اسلامی)
ج- شروع جنبش مستقلانه معماری اسلامی.
مساجد در کشور ایران
دراین نکته شکی وجود ندارد که ایرانیان در تمامی اثر ها هنر و معماری پیش از اسلام خود، نوعی هنر و معماری متکی بر تجربه فنی بسیار تبارک و جداگانه از هنر و معماری شیوه های بیگانه را دارا بوده اند و به وسیله آن ها انواع بها های فضایی را در طول خویش صورت داده اند. ولی با تمامی این احوال معماران اهل ایران و مسلمان از فرصت ورود اسلام به ایران در ایجاد کرد فضاهای معمارانه با سیاق اهل ایران و با مقصود الهی، در گیر وقفه گردیده اند.